Chmiel zwyczajny odgrywa bardzo istotną rolę w ziołolecznictwie i farmaceutyce, głównie za sprawą obecnej w kwiatach żywicznej substancji o nazwie lupulina. Dzięki niej chmiel równoważy pracę układu nerwowego i poprawia jakość snu. Z dobrodziejstw chmielu przede wszystkim powinny skorzystać osoby, które zamiast przesypiać zwartym, twardym snem całą noc i budzić się w pełni wigoru, sypiają niespokojnie i często budzą się przed czasem, a rano narzekają na złą formę.
W pigułce:
- Chmiel zwyczajny to kluczowy składnik piwa, odpowiedzialny za charakterystyczną goryczkę i unikatowy aromat tego trunku. Jednak jego zastosowanie jest znacznie szersze, przy czym szczególną rolę odgrywa w fitoterapii.
- Ponieważ chmiel posiada zdolność do wyciszania aktywności układu nerwowego, z powodzeniem wykorzystywany jest jako ziołowy środek uspokajający i nasenny.
- Stosowany zarówno pod postacią gotowych preparatów, jak i naparów ziołowych chmiel, doskonale odpręża i wygasza napięcie nerwowe, a tym samym świetnie przygotowuje do snu.
- Chmiel to zioło kompletne i niezawodne. Nie tylko pomaga szybciej zasnąć, ale i głęboko przespać całą noc, bez przedwczesnych wybudzeń, bez koszmarów i bez lęków nocnych.
Chmiel zwyczajny – niezwykłe pnącze dziesiątek zastosowań
Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus) to rozpowszechniona w naszym kraju roślina, którą równie często spotkać można w postaci dzikiej, jak w formie dużych upraw. Polska jest czwartym pod względem wielkości producentem chmielu w Unii Europejskiej oraz szóstym na świecie. W stanie dzikim rośnie głównie w wilgotnych lasach i zaroślach, ale zaobserwować można go również na terenach ruderalnych, na przydrożach, nad brzegami rzek. Największe plantacje chmielu znaleźć można w umiarkowanej strefie klimatycznej Europy, Azji i Ameryki Północnej.
Chmiel zwyczajny należy do rodziny konopiowatych i jest rośliną wieloletnią. Prawdopodobnie wywodzi się z Chin. Stosowany był już przez starożytnych Egipcjan, Babilończyków, Greków i Rzymian, którzy uznawali go jako remedium na bezsenność. Wykorzystywano go także w przypadku dolegliwości kobiecych, reumatyzmu i chorób nerwowych.
W średniowieczu chmiel chętnie uprawiany był w przyklasztornych ogrodach. Stanowił lek na wiele przypadłości, był także stosowany do aromatyzowania i konserwowania piwa, spożywany jako jarzyna oraz dodawany do kąpieli.
Chmiel jest rośliną dwupienną, co znaczy, że na jednej roślinie wyrastają wyłącznie kwiaty męskie albo kwiaty żeńskie. Roślina posiada mocno rozrośnięty i głęboko sięgający system korzeniowy. Wyposażona jest w płożące lub pnące łodygi i naprzeciwległe, szorstkie liście o 3-5 klapach, długich ogonkach i ząbkowanych brzegach. Pędy chmielu wiją się prawoskrętnie wokół wszelkich podpór.
Kwiaty chmielu wyrastają w kątach liści. Żeńskie kwiaty, zwane szyszkami chmielowymi, zebrane są w kotkowate kwiatostany o barwie żółto-zielonkawej, Są kuliste lub częściej jajowate, posiadają łuski, dzięki którym przypominają szyszki drzew iglastych. Osadzone są na nich żółtopomarańczowe gruczoły wytwarzające lupulinę. Owocostany chmielu rozwijają się u podstaw przylistków szyszek. Jesienią część nadziemna rośliny obumiera, ale już wiosną wyrastają nowe pędy.
Chmiel zwyczajny – skład
Główną substancją czynną chmielu jest lupulina – pomarańczowożółta gorzka substancja o intensywnym zapachu. Ma formę lepkiego proszku i wydzielana jest przez gruczoły umiejscowione na łuskach kwiatostanów żeńskich, czyli szyszek chmielu. Lupulina obfituje w olejek eteryczny, dzięki któremu wykazuje działanie nasenne i uspokajające.
Głównie dzięki wysoce aktywnej lupulinie i aromatycznej żywicy chmiel plasuje się w czołówce ziół zwalczających bezsenność i stres.
Szyszki chmielu zawierają:
- olejek eteryczny (mircen, humulen, farnezen, alfa-kariofilen, beta-kariofilen),
- flawonoidy (kwercetyna, kemferol, ksantohumol),
- aminokwasy,
- garbniki,
- żywice,
- woski,
- cholinę,
- terpeny,
- chinony,
- chalkony,
- kwasy goryczowe (α-kwasy humulony i β-kwasy lupulony).
Chmiel – remedium na dobry sen, rozluźnione ciało i spokojny umysł
Chmiel to pradawna roślina lecznicza znajdująca miejsce w wielu tradycyjnych systemach medycznych, w tym w Ajurwedzie i medycynie chińskiej. Zawsze była też obecna w naszej rodzimej medycynie ludowej. Od wieków jej najważniejszym zastosowaniem jest kojenie nadwyrężonych nerwów i zwalczanie problemów ze snem.
Chmiel obfituje w lupulinę, która z kolei zawiera gamę związków hamujących docieranie bodźców do ośrodkowego układu nerwowego i zmniejszających czynność kory mózgowej. Stąd intensywne działanie uspokajające, niwelujące napięcie, wyciszające, kojące i relaksujące tego zioła.
Ze względu na wymienione właściwości chmiel rekomendowany jest w przypadku bezsenności i rozmaitych parasomnii, a także częstego utrzymywania się wysokiego poziomu stresu w organizmie oraz braku równowagi emocjonalnej.
Chmiel zwyczajny sprawdzi się przede wszystkim w przypadku utrudnionego procesu zasypiania. Niwelując nadmierną aktywność naszego umysłu, pomoże szybciej wejść w stan snu i zmniejszy ryzyko wystąpienia nieprzyjemnych, ciężkich snów i koszmarów nocnych.
Będzie też cennym wsparciem w przypadku kłopotów z utrzymaniem ciągłości snu, skróconej fazy snu głębokiego i zaburzeń rytmu okołodobowego (np. opóźnionej fazy snu). Pomoże mocno zasnąć i zlikwiduje zjawisko wstawania po przespaniu zaledwie 4-5 godzin zamiast 7-8.
Chmiel zwyczajny może być także cennym pomocnikiem przy wzmożonym pobudzeniu nerwowym, stanach lękowych, stanach niepokoju, atakach paniki, rozdrażnieniu i tzw. gonitwie myśli niepozwalającej swobodnie zasnąć. Przyda się również osobom zapracowanym, żyjącym w szybkim tempie, którym wieczorami trudno się wyciszyć i odprężyć.
Jak stosować chmiel na sen?
Stosując chmiel zwyczajny, możemy liczyć na wzrost jakości snu i zrównoważenie pracy naszego systemu nerwowego. Surowiec może być wykorzystywany zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie, przy czym to ostatnie rozwiązanie jest efektywniejsze.
Wystarczy przygotować sobie szklankę naparu z szyszek chmielu, włączyć cichą muzyką relaksacyjną i przykryć się terapeutyczną, antystresową kołdrą obciążeniową, aby szybko odczuć stan pełnego rozluźnienia i relaksu, będący wstępem do dobrze przespanej nocy.
W jaki sposób można wykorzystać chmiel w przypadku problemów ze snem?
- Napar z suszonych szyszek chmielu – 1 łyżkę suszonych szyszek chmielowych zalewamy szklanką wrzątku. Naparzamy pod przykryciem 15 minut. Odcedzamy i wypijamy.
- Napar ze świeżych szyszek chmielu – garstkę oczyszczonych świeżych szyszek chmielu zalewamy szklanką wrzącej wody. Naparzamy pod przykryciem 10-15 minut. Odcedzamy i wypijamy.
- Nasenna herbatka z chmielem – do dużego kubka nasypujemy po płaskiej łyżeczce kozłka lekarskiego, lawendy, rumianku i chmielu. Zalewamy 300 ml wrzątku. Przykrywamy i czekamy 15 minut. Odcedzamy i wypijamy. Opcjonalnie możemy dodać łyżeczkę miodu.
- Gotowe preparaty z chmielem (w formie kapsułek, tabletek lub płynów doustnych). Zalecana dawka ekstraktu z szyszek chmielu to 100-200 mg.
- Nalewka na chmielu – 50-60 g szyszek chmielu zalewamy 200 ml spirytusu i 50-70 ml wody. Szczelnie zamykamy i odstawiamy na tydzień lub 2 tygodnie. Następnie odcedzamy i przelewamy do ciemnej butelki. Pijemy po 1 łyżeczce 2-3 razy dziennie.
- Kąpiel z szyszkami chmielu – 2 łyżki szyszek chmielu zalewamy 1l wrzątku. Naparzamy pod przykryciem 20 minut. Odcedzamy płyn i wlewamy go do wanny z ciepłą wodą. Jeśli chcemy, możemy dodać też kilka kropli olejku aromatycznego o działaniu odprężającym (np. melisowego, lawendowego, geraniowego).
Chmiel zwyczajny – właściwości lecznicze
W medycynie i zielarstwie wykorzystuje się szyszki, liście, pędy i wąsy chmielu. Najbardziej wartościowe są szyszki chmielu (Strobili Lupulin), ponieważ ich łuski usiane są włoskami gruczołowymi wypełnionymi bioaktywną lupuliną. Niemniej również pozostałe surowce mają odpowiednio wysokie stężenie substancji czynnych. W gotowych preparatach stosuje się wyciągi z chmielu (często standaryzowane na zawartość 8-prenylnaringeniny).
Zawarte w chmielu zwyczajnym gorycze stymulują wydzielanie soków trawiennych, przez co usprawniają pracę układu pokarmowego i niwelują dolegliwości gastryczne. Zaś obecne w nim olejki lotne, garbniki i antyoksydanty sprawiają, że zioło wyróżnia się dobrymi właściwościami przeciwzapalnymi i przeciwbakteryjnymi. Dzięki zawartym fitoestrogenom wyciągi z chmielu zmniejszają uderzenia gorąca i inne symptomy klimakterium.
Najważniejsze właściwości prozdrowotne chmielu:
- wykazuje działanie estrogenne, pomaga stabilizować gospodarkę hormonalną, normuje cykl miesiączkowy, zmniejsza objawy będące następstwem wahań hormonalnych,
- łagodzi rozdrażnienie u mężczyzn i kobiet będących w okresie przekwitania,
- zmniejsza nadmierną potliwość,
- korzystnie wpływa na zdrowie prostaty,
- działa moczopędnie, jest pomocny przy stanach zapalnych dróg moczowych,
- pozytywnie wpływa na drogi żółciowe,
- reguluje libido, zmniejsza nadpobudliwość seksualną,
- stosowany do płukania jamy ustnej poprawia stan dziąseł oraz pomaga szybciej zwalczyć stany zapalne jamy ustnej i gardła,
- normalizuje nastrój, zmniejsza lęk, niepokój, stres i nadmierne napięcie psychiczne, pomaga lepiej radzić sobie z negatywnymi emocjami i gniewem,
- redukuje napięcie mięśni gładkich,
- działa rozkurczowo, łagodzi bóle w obrębie jamy brzusznej,
- jest pomocny w przypadku nerwicy serca, żołądka i jelit,
- stabilizuje procesy trawienia pokarmów, przeciwdziała wzdęciom, dolegliwościom żołądkowo-jelitowym, odbijaniu, niestrawności,
- jest pomocny przy bólach reumatycznych,
- wykazuje właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne,
- wykazuje działanie bakteriobójcze, antywirusowe i przeciwgrzybicze.
Chmiel w kosmetyce
Ekstrakty z chmielu wykazują dobroczynny wpływ na skórę i włosy, dlatego znajdują miejsce w licznych kosmetykach, w tym w: szamponach, balsamach do ciała, żelach do mycia, kremach do twarzy, preparatach do oczyszczania skóry, żelach do golenia, olejkach do ciała, dezodorantach, serum na porost włosów, odżywkach do włosów.
Preparaty kosmetyczne z chmielem neutralizują wolne rodniki szkodliwe dla skóry, odżywiają, odmładzają, rewitalizują i wzmacniają skórę. Redukują też stany zapalne, hamują namnażanie bakterii odpowiedzialnych za trądzik, działają antyseptycznie, pomagają głęboko oczyszczać skórę oraz zwalczają grzyby chorobotwórcze.
Chmiel zwyczajny – wymagania i uprawa
Chmiel zwyczajny prędko się rozrasta, tworząc efektowne ściany zieleni. Świetnie prezentuje się na ogrodowych ogrodzeniach, pergolach, altankach, tarasach, bramach, ściankach, dlatego warto pomyśleć o jego przydomowej hodowli.
W uprawie chmiel jest rośliną niezbyt wymagającą. Dobrze radzi sobie w trudniejszych warunkach klimatycznych. Jest mrozoodporny, trwały, wytrzymały i rzadko ulega chorobom. Niemniej, jeśli przymierzamy się do uprawy chmielu zwyczajnego, powinniśmy zadbać o pewne udogodnienia dla rośliny. Przede wszystkim chodzi o przygotowanie gruntu i stanowiska.
Gleba dla chmielu powinna być żyzna, bogata w składniki pokarmowe, lekko przepuszczalna i wciąż wilgotna. W czasie upałów należy chmiel obficie podlewać. Stanowiska dla chmielu powinny być osłonięte od wiatru. Górna część rośliny powinna mieć dobry dostęp do światła, a dolna spoczywać w cieniu lub półcieniu.
Z wykształcenia kulturoznawca, zawodowo zajmuje się e-marketingiem. Entuzjastka zdrowego, aktywnego stylu życia. Uwielbia gotować, czytać, pić yerba mate, biegać, oglądać dobre filmy i… dobrze spać.
