Nadmiar snu – czy może być szkodliwy?

Prawidłowa długość snu jest bardzo istotna dla naszego zdrowia. Często mówi się o negatywnych konsekwencjach braku snu czy jego niedoborów, a także problemach związanych z bezsennością. Znacznie rzadziej porusza się temat nadmiaru snu, choć jego wpływ na organizm człowieka również może być znaczący.

Nadmiar snu – informacje w pigułce

• O nadmiarze snu mówimy, gdy jego długość u dorosłego człowieka regularnie przekracza 10 godzin. 
• Zbyt duża ilość snu oraz senność w ciągu dnia określa się mianem hipersomnii.
• Spanie dłużej niż norma dla wieku może być równie szkodliwe, jak niedobór snu. 
• Liczne badania wykazały zwiększone ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego, nasilanie objawów różnego rodzaju zaburzeń oraz ogólne złe samopoczucie jako długotrwałe skutki zbyt długiego snu. 
• Przyczyny hipersomnii mogą być bardzo zróżnicowane – może ona pojawić się samoistnie lub wynikać ze stanów chorobowych. 

Ile powinno się spać?

Prawidłowa długość snu dla osoby dorosłej to z reguły od 7 do 9 godzin snu na dobę. Dla seniorów jest to 7-8 godzin. Nieco inaczej jest w przypadku dzieci – tutaj zapotrzebowanie na sen może wynosić nawet kilkanaście godzin na dobę. Największe jest w przypadku noworodków i niemowląt, następnie stopniowo maleje wraz z wiekiem, by u nastolatków zbliżyć się do takiego zapotrzebowania na sen, jakie obserwujemy u dorosłych. We wcześniejszym artykule na blogu możesz znaleźć szczegółowe informacje na temat tego, ile powinno się spać. Zawarte są tam zalecenia National Sleep Foundation w tym zakresie.

Warto również dodać, iż nie jest prawdą, że im dłużej śpimy, tym dłużej żyjemy. Sen wpływa na wiele funkcji naszego organizmu i jak w każdym przypadku, istotny jest umiar, a przesada w którąkolwiek stronę może nam zaszkodzić, a nawet skracać życie. Ponadto, nie tylko ilość snu jest ważnym aspektem, ale także jego jakość. Zbyt długie wylegiwanie się w łóżku negatywnie wpływa na jakość snu. Kiedy śpimy, przechodzimy przez kilka stadiów snu, tworzących jeden pełny cykl powtarzający się kilkukrotnie w ciągu nocy. Z każdym kolejnym cyklem wydłuża się jednak faza snu REM, czyli ta, podczas której pojawiają się marzenia senne. Skraca się natomiast faza snu głębokiego. W konsekwencji zbyt duża ilość snu powoduje, że możemy wstawać zmęczeni i doświadczać złego samopoczucia. 

Kiedy mówimy o nadmiarze snu?

O nadmiarze snu możemy mówić, kiedy jego długość u dorosłej osoby przekracza 10 godzin na dobę. Niektóre źródła klasyfikują już regularne przekraczanie 9 godzin na dobę jako zbyt długi sen. Stan ten określa się mianem hipersomnii. Do kategorii tej zalicza się także nadmierną senność w ciągu dnia. Co istotne, zwiększona potrzeba snu oraz senność w ciągu dnia muszą utrzymywać się co najmniej kilka dni lub nawet tygodni, by można było mówić o zaburzeniu snu. Jak wskazują badania epidemiologiczne, problem ten występuje stale u około 7-8 proc. populacji ogólnej, natomiast przejściowo może dotyczyć nawet 30 proc. osób. 

Nadmiar snu – objawy  

Wbrew pozorom, objawy hipersomnii mogą być bardzo podobne do skutków zbyt małej ilości snu. Hipersomnię najłatwiej rozpoznać po takich objawach, jak nadmierna senność w ciągu dnia i ciągłe poczucie zmęczenia, a także zapadanie w niekontrolowane drzemki w ciągu dnia czy trudności z wybudzaniem się ze snu. To jednak nie jedyne sygnały, które mogą wzbudzać nasz niepokój. Wśród objawów hipersomnii możemy wyróżnić również: 

• problemy z koncentracją oraz pamięcią,
• uczucie rozdrażnienia, 
• poczucie lęku i niepokoju, 
• senność po spożyciu posiłku, 
• spowolniony czas reakcji, 
• trudności w codziennym funkcjonowaniu, 
• omamy przysenne. 

Nadmiar snu – przyczyny

Nadmierna senność i zwiększony czas snu mogą wynikać z różnorodnych przyczyn. Mogą przejściowo pojawiać się u każdego zdrowego człowieka na skutek wcześniejszych niedoborów snu. Przyczyny zbyt długiego spania mogą jednak wynikać również ze stanów chorobowych. Mogą to być m.in.: 

• narkolepsja,
• zaburzenia snu, 
• choroba Kleinego-Levina, 
• cukrzyca, 
• choroby tarczycy
• bezdech senny, 
• zaburzenia rytmu dobowego, 
• depresja, 
• zespół niespokojnych nóg, 
• różnego rodzaju infekcje, 
• problemy z metabolizmem, nadwaga, otyłość, 
• korzystanie z substancji psychoaktywnych. 

Hipersomnia pierwotna

Jest to postać hipersomnii występująca samoistnie, najczęściej pojawia się u nastolatków lub młodych dorosłych i trwa całe życie. Mimo zwiększonej długości snu nocnego, chory stale odczuwa nadmierną senność, gdyż sen nie jest regenerujący. Co ważne, nie występują objawy narkolepsji ani innych zaburzeń, które mogłyby wywoływać taki stan. 

Narkolepsja

U osoby z narkolepsją występuje szereg objawów choroby; głównym z nich jest nadmierna senność i nagłe napady snu. Oprócz tego pojawia się nagła, przejściowa utrata napięcia mięśniowego (katapleksja), przemijająca niezdolność do poruszania się i/lub mówienia podczas zasypiania lub budzenia się (porażenie przysenne), a także realistyczne doznania zmysłowe w formie omamów. Po kilkunastominutowym napadzie snu chory budzi się wypoczęty, jednak po 2-3 godzinach czuwania ponownie pojawia się senność, która nasila się zwłaszcza podczas monotonnych czynności. Leczenie trwa całe życie, polega na wprowadzeniu leków oraz częstych drzemek. 

Czym grozi nadmiar snu?

Skutki hipersomnii mogą być bardzo zróżnicowane. Zwiększa ryzyko zachorowania na wiele chorób przewlekłych, wtórnych problemów ze snem itp. Wśród takich schorzeń i negatywnych konsekwencji można wymienić między innymi:

• cukrzycę,
• wzrost wagi i zwiększone ryzyko otyłości,
• bóle głowy,
• zwiększone odczuwanie bólu,
• większe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i wystąpienia udaru,
• pogorszenie funkcji poznawczych,
• zespół metaboliczny,
• zaburzenia lękowe. 

Przebywanie w łóżku znacznie dłużej niż powinniśmy spać zdarza się także, gdy próbujemy odespać zbyt małą ilość snu. Jednorazowy incydent tego typu nie musi od razu odbić się na naszym zdrowiu, choć mogą także pojawić się objawy społecznego jet lag na skutek rozregulowania organizmu. Jeśli jednak zdarza się to częściej, możemy doprowadzić do zaburzeń naszego rytmu okołodobowego. 

Diagnoza i leczenie hipersomnii

Jeśli chcemy ocenić czy problem może nas dotyczyć, warto zwracać uwagę na wydłużony czas snu oraz obserwować swój organizm w celu zauważenia objawów hipersomnii. Można także wykorzystać skalę senności Epworth, prezentowaną poniżej. Należy jednak pamiętać, że nie jest to metoda wystarczająca i należy również wszystkie niepokojące objawy skonsultować z lekarzem. 

Skala senności Epworth

Proszę określić, jak duże było w ostatnim czasie prawdopodobieństwo zaśnięcia w wymienionych poniżej sytuacjach, w odróżnieniu od uczucia ogólnego zmęczenia. Jeśli Pan/i nie wykonywał/a tych czynności w ostatnim czasie, proszę je sobie wyobrazić i określić, jak wpłynęłyby one na Pana/ią.

Proszę posłużyć się poniższą skalą od 0 do 3 i wybrać cyfrę najbardziej pasującą do każdej sytuacji.
0 = zerowe prawdopodobieństwo zaśnięcia
1 = małe prawdopodobieństwo zaśnięcia
2 = średnie prawdopodobieństwo zaśnięcia
3 = duże prawdopodobieństwo zaśnięcia

Z jaką łatwością zapadłbyś w drzemkę lub zasnął w następujących sytuacjach?

• siedząc lub czytając, 
• oglądając telewizję, 
• siedząc w miejscu publicznym (zebranie, kino), 
• podczas godzinnej, nieprzerwanej jazdy jako pasażer, 
• po południu, leżąc, 
• podczas rozmowy, siedząc, 
• po bezalkoholowym obiedzie, siedząc, 
• prowadząc samochód, podczas kilkuminutowego oczekiwania w korku. 

Skala Senności Epworth (Epworth Sleepiness Scale – ESS) 

Interpretacja wyniku jest następująca: 

• 0-10 punktów – wynik prawidłowy, 
• 11-14 punktów – łagodna senność, 
• 15-18 punktów – umiarkowana senność, 
• powyżej 18 punktów – ciężka senność, konieczność konsultacji lekarskiej. 

W przypadku zauważenia u siebie objawów hipersomnii, należy skonsultować się z lekarzem w celu właściwej diagnostyki i leczenia. Internista może pokierować np. do neurologa, psychiatry lub lekarza medycyny snu. Jeśli problem jest behawioralny, wskazane jest także wdrożenie odpowiedniej higieny snu oraz psychoterapii poznawczo-behawioralnej. 

Anna Maluszczak

Magister psychologii, certyfikowana trenerka umiejętności społecznych, terapeuta ręki, autorka artykułów psychoedukacyjnych. Obszar zainteresowań koncentruje wokół psychologii dziecięcej oraz psychoterapii CBT i ACT.